Sett sprak met expert Mathieu Verschraege
In dit interview met Mathieu Verschraege, een expert op het gebied van cybercrimepreventie en mediawijsheid, wordt zijn reis van het onderwijs naar de politie en vervolgens naar een focus op preventie besproken. Hij benadrukt het belang van het onderwijzen van leerkrachten, ouders en leerlingen over digitale veiligheid. Verschraege wijst op de noodzaak van bewustwording en het aanleren van gezonde digitale gewoonten, zoals het beschermen van persoonlijke gegevens en het herkennen van online risico’s.
Hij benadrukt ook het belang van mediawijsheid als onderdeel van digitale geletterdheid in het onderwijs. Hoewel er al veel initiatieven zijn, pleit hij voor meer gecoördineerde inspanningen en een centraal platform voor educatief materiaal. Hij wijst op verschillen tussen landen, zoals Nederland en Frankrijk, en benadrukt het belang van een evenwichtige aanpak.
Ten slotte onderstreept Verschraege het belang van een proactieve benadering van cyberbeveiliging op scholen, waarbij zowel technische als educatieve maatregelen worden genomen om digitale infrastructuur te beschermen en personeel en studenten te sensibiliseren.
Sandra van Sett: Goedemorgen Mathieu, bedankt dat je hier bent. Kun je ons iets vertellen over je achtergrond en hoe je actief bent geworden binnen het geheel aan initiatieven rond cybercrimepreventie en mediawijsheid?
Mathieu Verschraege: Zeker. Ik ben afgestudeerd als regent Wiskunde, Informatica en Technologische Opvoeding. Na negen jaar in het onderwijs, zowel in het secundair als hoger onderwijs, maakte ik de overstap naar de politie. Daar merkte men mijn IT-vaardigheden op, wat uiteindelijk leidde tot mijn betrokkenheid bij de computercrime unit en zedenrecherche. Door mijn ervaringen daar, met slachtoffers van alle leeftijden en diverse cybercriminaliteit, besefte ik het belang van preventie. Dit leidde tot mijn huidige werk met MediaVista, waar ik lezingen geef over cybercrimepreventie en mediawijsheid.
Sandra van Sett: Interessant! Vandaag heb ik het graag met jou over mediawijsheid binnen het onderwijs. Wat maakt het volgens jou zo belangrijk dat leerkrachten zich bewust zijn van cybercrime en mediawijsheid?
Mathieu Verschraege: Leerkrachten spelen een cruciale rol in het informeren en beschermen van kinderen. Ouders verwachten vaak dat scholen deze taak op zich nemen, maar het is een gedeelde verantwoordelijkheid. Net zoals we kinderen verkeersregels leren, moeten we hen ook begeleiden in het veilig navigeren van de digitale wereld. Leerkrachten moeten zich bewust zijn van de gevaren en kinderen hierover informeren. Dit kan echter overweldigend zijn, gezien de vele verantwoordelijkheden die leerkrachten al hebben. Korte, gerichte informatie en ondersteuning kunnen al een groot verschil maken.
Sandra van Sett: Zie je trends dat scholen hier vroeger mee starten?
Mathieu Verschraege: Ja, vaak wordt begonnen in de derde graad van het lager onderwijs, maar de noodzaak begint al eerder. Er zijn al tools en projecten zoals Mediawijs die leerkrachten helpen om dit onderwerp op verschillende leeftijden aan te pakken. Het is belangrijk dat leerkrachten zich comfortabel voelen met deze lespakketten en de begeleiding die ze bieden.
Sandra van Sett: Kun je wat vertellen over de meest voorkomende scenario’s waarmee scholen te maken krijgen?
Mathieu Verschraege: Dit varieert met de leeftijd. Bij jongere kinderen zien we vaak cyberpesten en grooming. Bijvoorbeeld, kinderen worden benaderd via sociale media en verleid om persoonlijke gegevens of zelfs naaktfoto’s te delen in ruil voor beloningen zoals spelcredits. In het secundair onderwijs komen grensoverschrijdende sexting en exposing vaker voor. Ook zien we financiële misdrijven zoals jongeren die worden verleid om hun bankkaart en pincode uit te lenen.
Sandra van Sett: Hoe kunnen leerkrachten en ouders zich beter wapenen tegen deze gevaren?
Mathieu Verschraege: Informatie is de sleutel. Volg de media, blijf op de hoogte van nieuwe apps en trends, en praat met kinderen over wat ze online doen. Het is ook belangrijk om goede cyberhygiëne te bevorderen, zoals het niet delen van wachtwoorden.
Sandra van Sett: Is er voldoende materiaal beschikbaar in duidelijke taal voor kinderen?
Mathieu Verschraege: Er is zeker veel materiaal beschikbaar, zoals de pakketten van Child Focus en de EDUboxen van VRT. Het probleem is dat het verspreid is. Er zou een allesomvattend portaal moeten zijn waar kinderen, ouders en leerkrachten terecht kunnen voor informatie over verschillende cyberdreigingen.
Sandra van Sett: Hoe verhoudt ons land zich tot de omliggende landen op het gebied van cybercrimepreventie en mediawijsheid?
Mathieu Verschraege: Andere landen hebben soms strengere maatregelen, zoals smartphoneverboden in Nederland en sociale media beperkingen in Frankrijk. In België hebben we een meer gematigde aanpak, wat ik positief vind. We moeten kinderen leren omgaan met digitale media in plaats van het te verbieden. Maar we lopen soms achter omdat nieuwe trends en apps sneller bij jongeren bekend zijn dan bij volwassenen.
Sandra van Sett: We bespraken nu al vooral wat mediawijsheid vandaag impliceert voor leerlingen en hun ouders en leerkrachten, maar wat kunnen scholen specifiek zelf doen om hun digitale infrastructuur te beschermen tegen gerichte cyberaanvallen?
Mathieu Verschraege: Het is belangrijk dat ICT-coördinatoren regelmatig bijgeschoold worden en dat er een cultuur van veiligheid wordt gecreëerd binnen de school. Scholen moeten niet denken dat ze niet aangevallen kunnen worden. Samenwerken met commerciële partners en gebruikmaken van initiatieven zoals Safeonweb zijn cruciaal. Ook het Kenniscentrum Digisprong biedt nu een masterplan aan rond cybersecurity, wat een goede start is.
Sandra van Sett: Hoe zie jij de toekomst van cyberveiligheid in het onderwijs?
Mathieu Verschraege: Ik ben optimistisch door de vele initiatieven die nu opkomen. Maar er is nog veel werk te doen. We moeten blijven innoveren en samenwerken om een veiliger digitale omgeving te creëren voor onze kinderen. Een centrale bron van informatie en voortdurende bewustwording zijn daarbij essentieel.
Sandra van Sett: Dan had ik misschien nog een laatste vraagje. Kun je ons misschien wat vertellen over enkele van de initiatieven of programma’s die je hebt opgezet of waar je vandaag eigenlijk mee bezig bent op het gebied van cybercrimepreventie en mediawijsheid?
Mathieu Verschraege:
Zeker, Sandra. Naast de lezingen en workshops die ik de voorbije jaren bij Sett gaf, geef ik workshops en interactieve lezingen aan leerlingen (#APPgepast! in lager onderwijs en Hackxposed! in secundair onderwijs). Ik ga dan interactief aan de slag met leerlingen rond manipulatieve algoritmen van sociale media, polarisering, cyberpesten, online seksueel grensoverschrijdend gedrag en cybermisdrijven, uiteraard op het niveau van de leerlingen. We gaan ook de kansen van online media niet uit de weg.
Een ander programma dat momenteel erg in trek is, is mijn confronterende lezing “Cybertieners (on)bewust online”. Deze richt zich zowel op ouders als op leerkrachten, waarbij ik niet alleen de werking van verschillende social media apps bespreek, maar vooral ook de valkuilen ervan benadruk en tips geef om veilig online te blijven. We hebben het dan ook over cybercriminele fenomenen als doxing, exposing, grensoverschrijdende sexting, sextortion, grooming, deepnudes, geldezels en finfluencers, misbruik van AI en algoritmen, verrijkt met concrete dossiers die ik vroeger behandelde als rechercheur.
Naast deze educatieve initiatieven, werk ik ook aan bredere projecten gericht op de maatschappij als geheel. Dit omvat onder andere samenwerkingen met bedrijven, overheidsorganisaties en buurtinformatienetwerken om mensen bewust te maken van cybercrime en hen te helpen zichzelf te beschermen.
Sinds enkele maanden werk ik samen met de Vlaamse Overheid aan het concretiseren van acties in het actieplan Mediawijsheid. Af en toe hoor je mij wel eens op VRT Radio 1 en 2 of zie je me in het VRT-journaal om duiding te geven bij nieuwsitems rond mediawijsheid en cyberveiligheid.
Dit jaar ben ik ook aangesteld als expert bij de Verenigde Naties bij de ontwikkeling van een issue paper over effectieve communicatiestrategieën bij de preventie van fraude. Enorm boeiend en verrijkend om met 17 andere experts van overal ter wereld in de conferentieruimtes van de VN in Wenen te debatteren.
En last but not least, sinds september ben ik aan de slag als raadgever online welzijn in 4 scholengemeenschappen in het Waasland om structureel te werken aan mediawijsheid en cyberbewustzijn. We ontwikkelen een charter online welzijn in het secundair onderwijs en laten dat leven met sensibiliseringscampagnes – elke maand een ander thema. In het basisonderwijs werken we rond het antipestbeleid en de implementatie van de leerlijn mediawijsheid. Ik ga helemaal voor de duurzame aanpak!
Sandra van Sett: Een volle agenda! Bedankt Mathieu, voor dit waardevolle gesprek. Jouw inzichten zijn zeer verhelderend en ik weet zeker dat ze veel leerkrachten en ouders zullen helpen. Tot op Sett?
Mathieu Verschraege: Graag gedaan, Sandra. Het is belangrijk dat we allemaal samenwerken om onze kinderen veilig en mediawijs te maken! En zeker, we zien elkaar 25 & 26 februari 2026 in de Nekkerhal!
Nog meer onderwijsinspiratie?
Herbekijk het beste van Sett
Of schrijf je in op de nieuwsbrief en ontvang iedere maand een nieuwsbrief vol inspiratie en tips uit de onderwijssector!
